Dziecko można skrzywdzić na całe życie,

nawet go nie dotykając.

Przemoc wobec dzieci często kojarzona jest wyłącznie z agresją fizyczną, która może uszkodzić ciało. Często zakłada się, że występuje ona tylko w rodzinach z marginesu społecznego, dotkniętych innych patologiami, takimi jak np. alkoholizm. Statystyki są jednak nieubłagane – dzieci rodziców każdej klasy społeczno-ekonomicznej padają ofiarami przemocy.   Krzywdzenie to nie tylko bicie, wykorzystywanie seksualne czy zaniedbanie. Paradoksalnie takie sytuacje najłatwiej rozpoznać i napiętnować. Przemoc może też przyjąć inne formy, z pozoru bardziej niewinne, choć w rzeczywistości równie niszczące.

Presja psychiczna wobec dzieci przez długi czas była zjawiskiem równie powszechnym, co lekceważonym. Surowe metody wychowawcze uznawano za właściwy sposób kształtowania młodych ludzi. Tymczasem badania współczesnych psychologów wykazują, że werbalna agresja ma bardziej negatywny wpływ na rozwój człowieka niż używanie siły fizycznej. Przemoc emocjonalna to zachowanie dorosłych wobec dziecka prowadzące do wyrządzenia mu krzywdy psychicznej. Agresor wykorzystuje swoją przewagę nad nim i jego zaufanie do siebie.

Dziecko jest całkowicie bezbronne i bezkrytyczne wobec obelg, gróźb, uczuciowego szantażu czy nadmiernego rygoryzmu. Rozwija się w nieustannym poczuciu zagrożenia, winy, upokorzenia, w strachu, ucząc się bez protestu spełniać wszelkie oczekiwania opiekunów. W konsekwencji wyrasta na osobę o niskim poczuciu własnej wartości, lękową, niezdolną do podejmowania samodzielnych decyzji, przekonaną, że niewarta jest miłości.

Przemoc emocjonalna przyjmuje formy:

  • odrzucania dziecka,
  • nieustannego krytykowania,
  • wyśmiewania,
  • wyzywania,
  • upokarzania,
  • szantażu,
  • gróźb,
  • warunkowej miłości,
  • stawiania wymagań przekraczających wiek dziecka,
  • nierespektowania potrzeb dziecka,
  • nadopiekuńczości,
  • okłamywania.

Stosowane przez rodziców wyzwiska, wulgarne słowa, podważanie zdolności i umiejętności, niesprawiedliwe traktowanie, okłamywanie czy niedotrzymywanie obietnic, a także zbyt wysokie wymagania, nie tylko ranią psychicznie dziecko, ale odbierają mu godność i pozostawiają ślad w psychice na całe życie, utrwalając skłonność do odrzucania siebie. Przemoc psychiczna stosowana wobec dzieci może przesądzić o ich podatności do poważnych zaburzeń psychicznych (nerwic, depresji, myśli samobójczych) lub kontynuowania w dorosłym życiu wyuczonych w dzieciństwie zachowań nacechowanych agresją.

Jak unikać przemocy psychicznej w kontaktach z dzieckiem? (na podstawie wywiadu z Magdą Skwierowską z Fundacji Dzieci Niczyje)

–           Pomyśl jak byś się poczuł, gdybyś będąc dzieckiem usłyszał / jak się czułeś, gdy będąc dzieckiem słyszałeś to, co teraz sam chcesz powiedzieć swojemu dziecku.

–           Nie zastraszaj, nie wymyślaj nieprawdziwych zagrożeń (czarna wołga to legenda miejska, niegrzecznych dzieci nie porywa kominiarz, a rozbita szyba czy pomazana ściana nie spowoduje, że osiwiejesz, zwariujesz i raczej nie wpędzi cię do grobu).

–           Jeśli nie możesz powstrzymać się przed wyrzuceniem z siebie żalu czy gniewu, to unikaj przynajmniej takich sformułowań, jak „ZAWSZE robisz coś źle”, „NIGDY nie można na ciebie liczyć”, „ZNOWU coś popsułeś”.

–           Mów wprost o swoich emocjach i uczuciach

–           Pielęgnuj więź z dzieckiem, przytulaj, spędzaj wspólnie czas

–           Pamiętaj, że każdy ma prawo do popełniania błędów. Dzieci popełniają błędy często, bo na tym polega proces zdobywania wiedzy o życiu i świecie, a ich doświadczenie życiowe nie jest jeszcze na tyle bogate lub tak silnie utrwalone, żeby ich skutecznie unikały.

–           Nie izoluj dzieci. Nie odmawiaj im prawa do zabaw w grupie dzieci i do przebywania w różnych miejscach poza domem. Nie stwarzaj im „bezpiecznego” środowiska w czterech ścianach mieszkania kosztem odcięcia od przyjaciół.

–           Ucz się bycia dobrym rodzicem. Czytaj mądre książki o rodzicielstwie, korzystaj z warsztatów rozwijających umiejętności interpersonalne oraz wychowawcze lub z warsztatów radzenia sobie ze złością.

Projekt „Bezpieczny Dom” 

ZADANIE DOFINANSOWANE ZE ŚRODKÓW BUDŻETU WOJEWÓDZTWA  MAZOWIECKIEGO

Monika Doktorska – Centrum Wspierania Rozwoju w Węgrowie