Pierwsze domostwa…
Rody magnackie i szlacheckie szczyciły się swoją starożytnością.
Powoływały się na przodków, którzy przed wiekami bronili kraju, a osiadając w różnych miejscowościach dawały początek swoim posiadłościom. Ale również ważne, a zapewne jeszcze ważniejsze są zasługi chłopów. W trudzie i mozole karczowali puszczę sadowieńską i pierwsi rzucali ziarno w rolę przysposobioną pod zasiew, kładli podwaliny pod pierwsze domostwa w dziś tak rozbudowanych i ludnych wsiach, własnym potem zraszali glebę, na której dojrzewały łany zbóż. Ich zasługi są nie mniejsze niż innych warstw społecznych. Poszukajmy więc rodzin chłopskich, które siedzą tu od najdawniejszych czasów, które są najstarsze w regionie sadoweńskim. Częściowo przynajmniej powiedzą nam o tym zachowane stare dokumenty i zapiski. Najwcześniej, bo w 1507 r., zapisane zostało nazwisko Jana Mroza, bartnika z Rażen. Stanisław Mróz jako wójt założył przed 1518 r. wieś, nazwaną od niego Mrozową Wolą. W 1524 r. dowiadujemy się o młynarzach Rostku i Gałązce, zaś w 1530 r. zapisano nazwiska bartników: Jakuba Sówki z Rażen, Jana Kuraka z Wilczogąb, Mateusza Wyrobka z Kołodziąża i Jana Klimka z Międzylesia „na Rusi”.
Dalsze nazwiska znajdujemy dopiero w księgach chrztów parafii Sadowne:
Rażny: w 1643 r. Kukwa, Pełka, Koroś, Szcześniak, Sobotka; w 1644 r. Rekus, Kowalczyk; dalej do 1690 r. Zdunek, Przyborowski, Wysocki, Sito, Wójcik, Zasłona, Zasłonka, Puścion, Malenka.
Kołodziąż: w 1643 r. Prabucki, Zakrzewski, Sobotka; w 1673 r. Wójcik, Kowalczyk, Kobus, Rekus; następnie do 1690 r. Wycech, Koluch, Wyrobek, Czarnak, Kruk, Zaboklicki, Macioch, Perzyna, Roiński, Kurak, Józwik, Kozioł, Styś, Krupa, Gałązka, Wojciechowski, Brudka.
Wilczogęby: w 1643 r. Przybysz; w 1644 r. Sówka; w 1673 r. Kolosek; następnie do 1690r. Kopacz, Dzięcioł, Marczyk, Klimek, Sito.
Sadowne: w 1643 r. Ojdana, Zakrzewski, w 1674 r. Konik; następnie do 1690 r. Zach, Przybysz, Kowalczyk, Gałązka, Tomasik, Olton, Styś, Wójcik.
Mrozowa Wola: w 1643 r. Sówka, Marczyk; 1644 r. Królik; w 1673 r. Szczęśnik, Bala, Malenka, Komorowski; w 1674 r. Kłósek; następnie do 1690 r. Kostrzewa, Kołek, Wójcik, Małetko, Zdunek.
Sokółka: w 1643 r. Konik, Trojan; w 1644 r. Twardo; następnie do 1690 r. Perzyna, Wójcik.
Sadoleś: w 1643 r. Kukiełka; w 1673 r. Pigul; następnie do 1690 r. Piasecki, Ostrowski.
Zieleniec: w 1643 r. Gałązka; w 1673 r. Cygan; w 1674 r. Perzyna; następnie do 1690 r. Gastoł, Czarnak, Krysiak, Borowy.
Grabiny: do 1690 r. Prabucki, Zdunek, Parys.
Orzełek: do 1690 r. Gęsina, Rostek.
Brzózka: do 1690 r. Rostek.
Płatkownica: w latach 1650 – 1755 Chojnowski, Podgórski, Filipek, Warda, Rolk, Olton, Wójcik, Kurak, Kozioł, Wiechowski, Zadrożny.
Morzyczyn: w latach 1650 – 1755 Roskosz, Kłósek, Niegowski.
Nie jest to – oczywiście – zestawienie pełne, nie obejmuje wielu rodzin, które mieszkały od wieków i pracowały na naszym terenie. Nie obejmuje nazwisk tych rodzin, które opuściły region sadowieński, ani tych które wymarły nie pozostawiając po sobie potomstwa męskiego. Ale i ten wykaz świadczy, jak liczne są rodziny, których przodkowie przed wiekami, bo przed laty trzystu, czterystu, a zapewne i pięciuset osiedli na tej ziemi. Bo rok wskazany przy nazwisku wcale nie oznacza, że rodzina ta przybyła na nasz teren dopiero wtedy, mogła mieszkać i mieszkała na nim od wielu lat.
Źródło: „Nad Bugiem, Ugoszczą, Wilączą”, Tomasz Szczechura, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1967 (pozycja książkowa dostępna w zbiorach Gminnej Biblioteki Publicznej w Sadownem)
