Trochę o historii sadowieńskiej Parafii
Obchody 500-lecia Parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Sadownem to ważne wydarzenie dla nas wszystkich – niech stanie się ono okazją do szczegółowszego przypomnienia Jej historii.
O sadoweńskiej parafii i obecnym kościele, który góruje nad naszą miejscowością, można by mówić wiele. Pisaliśmy na ten temat w wielu artykułach i cytowaliśmy fragmenty książek choćby p. Edwarda Sówki czy p. Andrzeja Firewicza. Opisy znalazły się również przy okazji wydarzeń kościelnych, a także gminnych, które często są współorganizowane z naszą parafią. Zachęcamy Państwa do lektury tych publikacji na naszej stronie.
Ale przytoczymy też fragmenty pewnych publikacji.
Po pierwsze: „Zarys historii parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Sadownem” wg ks. Zbigniewa Rostkowskiego:
Wieś Sadowne wchodziła w skład dóbr rażnieńskich, stanowiących od 1404 r. uposażenie Kapituły Kolegiaty Warszawskiej św. Jana Chrzciciela (od 1434 do 1795 r.). W 1514 r. kapituła ta ustanowiła wójtostwo w Sadownem, nadając mu dwie włóki ziemi. Wieś początkowo należała do parafii Brok. Jednak z powodu dużych trudności i niebezpieczeństw, na jakie byli narażeni wierni zdążający do kościoła w Broku, zaistniała potrzeba lokacji nowej świątyni. Kapituła na posiedzeniu generalnym 10 kwietnia 1524 r., czyli w II niedzielę po Wielkanocy 1524 r. wydała dokument fundacyjny i uposażeniowy dla kościoła i proboszcza w Sadownem, w dekanacie kamieńczykowskim. Nadano wówczas plebanowi: cztery włóki ziemi, dziesięciny z Kołodziąża i Sadownego, prawo do łowienia ryb w Bugu oraz stawie zwanym Jaź i korzystania z lasów. W tej też sprawie we czwartek po św. Bartłomieju – 26 sierpnia 1524 r. – przed Konsystorzem Archidiakonatu Pułtuskiego, a także przed ks. Rafałem Leszczyńskim (zm. 24 marca 1527 r.), biskupem płockim (1523-1527), stawił się delegat Kapituły – ks. kan. Stanisław Boniecki h. Bończa (zm. po 1558 r.), proboszcz stromecki, przasnyski i radwankowski, który pełnił jednocześnie funkcje pisarza ziemskiego czerskiego (1515 r.) oraz scholastyka i oficjała warszawskiego (1538 r.). Na jego wniosek, a także drugiego delegata Kapituły ks. Mikołaja Żukowskiego, kanonika płockiego został wydany w Pułtusku 13 września 1524 r. akt erekcyjny kościoła w Sadownem.
Pierwszy – mały, drewniany kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Mikołaja Biskupa wzniósł w latach 1524-1525 delegat Kapituły Warszawskiej ks. kan. Stanisław Boniecki, który w tym czasie mieszkał w Mrozowej Woli (dawniej Ugoszcz oraz Mros Nowa) i zarządzał dobrami raźnieńskimi. Poświęcenie świątyni odbyło się przy udziale prawie całej Kapituły w maju 1525 r. Pierwszym plebanem został mianowany 6 października 1525 r. ks. Jan Drogoszewski z Drogoszewa (prob. 1524-1530). Kolejnym był ks. Jan Poddębek. Na wniosek innego plebana – ks. Walentego Jeziorkowskiego (prob. 1560-1581) w 1580 r. Kapituła warszawska poszerzyła wcześniejsze uposażenia kościoła sadowieńskiego, a 100 lat później sprowadziła tutaj wielu osadników zwanych Kurpiami.
Na miejscu pierwszej, starej świątyni Kapituła warszawska postanowiła wznieść kolejną nową. To zadanie otrzymał zarządca dóbr raźnieńskich (do 1748) – prałat i delegat Kapituły warszawskiej – ks. Antoni Kazimierz Ostrowski (1713-1784), przyszły biskup kujawsko-pomorski (1753-1777) i arcybiskup gnieźnieński (1777-1784). W 1747 r. postawił tymczasową kaplicę i plebanię, a w 1748 r. – na miejscu poprzedniej – zbudował drewnianą, „na podmurowaniu” z dwiema wieżami świątynię pw. św. Jana Chrzciciela i św. Kazimierza. Jej konsekracji dokonał 17 lipca 1803 r. prepozyt jadowski – ks. Franciszek Remigiusz Zambrzycki z Zambrzc (1746-ok. 1816), biskup tytularny Dardanus (10.12.1781), sufragan kijowski (1781-ok. 1816). Funkcję proboszcza (1729-1751) w tym czasie pełnił ks. Antoni Paweł Zembrzuski (1689-1751). 15 stycznia 1793 r. Kapituła warszawska powiększyła fundusz kościoła sadowieńskiego, staraniem byłego wicekustosza kościoła kolegiackiego w Warszawie – ks. kan. Jakuba Minaszowicza (1746-1800), ówczesnego proboszcza (1789-1800).
W 1816 r. dobra raźnieńskie, a wraz z nimi Sadowne, zostały przekazane (za twierdzę zamojską) przez rząd Księstwa Warszawskiego Stanisławowi Kostka hr. Zamoyjskiemu (1775-1856). 6 grudnia 1824 r. nabył je Andrzej hr. Zamoyski (1800-1874), który w 1834 r. przeprowadził gruntowny remont parafialnego kościoła. W ramach represji popowstaniowych w 1866 r. większość beneficjum kościelnego została zabrana przez władze carskie i przekazana oficerowi rosyjskiemu Andrzejowi Hulanickiemu.
Od 1898 r. zwolennikiem budowy nowej świątyni był ks. Adam Sadowski (1842-1909), proboszcz sadowieński (1892-1905). Jego staraniem Urząd Gubernialny w Siedlcach przyjął 30 października 1901 r. projekt arch. Kazimierza Zajączkowskiego (1854-1904), głównego budowniczego powiatu węgrowskiego (1881-1904). Podjęte dzieło kontynuował ks. Stefan Obłoza (1847-1924), kolejny proboszcz w Sadownem (1905-1922).
Obecny murowany kościół w stylu neogotyckim został zbudowany w latach 1906-1909 na miejscu starej świątyni, staraniem wspomnianego ks. Stefana Obłozy. Autorem poprawionej wersji pierwszego projektu był arch. Zygmunt Zdański z Urzędu Gubernialnego w Siedlcach, który razem z Wacławem Wędrowskim z Warszawy nadzorował również parce budowlane. Wznoszenie fundamentów rozpoczęto 14 czerwca 1906 r. Roboty murarskie wykonał majster Wacław Wędrowski. Poświęcenia kamienia węgielnego 24 czerwca 1907 r. dokonał ks. Ignacy Jasiński (1860-1944), dziekan węgrowski (1914-1919). Budowę ukończono 26 września 1909 r., a 3 października tegoż roku w święto Matki Bożej Różańcowej odbyło się poświęcenie świątyni, którego dokonał miejscowy proboszcz ks. Stefan Obłoza. Konsekracji nowej świątyni dokonał w niedzielę po św. Bartłomieju Apostole, czyli 27 sierpnia 1910 r., Franciszek Jaczewski (1832-1914), biskup lubelski i administrator apostolski diecezji podlaskiej (1889-1914).
W 1915 r. wojska rosyjskie zarekwirowały trzy dzwony, które rewindykowano w 1923 r. Na początku II wojny światowej, ok. 13 września 1939 r., Niemcy spalili wikariat i budynki gospodarcze, a świątynię zamienili na tymczasowy obóz dla polskich jeńców wojennych, niszcząc przy tym i rabując wiele sprzętów liturgicznych. W czasie działań wojennych w 1941 r. został uszkodzony dach oraz wybito wiele szyb. W tym też roku wojska niemieckie zabrały cztery dzwony. Pierwsza gruntowna reperacja dachu została przeprowadzona w 1948 i 1950 r., staraniem ks. Józefa Makarewicza (1886-1952), ówczesnego proboszcza (1925-1952).
Na placu przed kościołem stoi murowana kapliczka wzniesiona w stylu gotyckim w 1917 r., staraniem ówczesnego wójta i prezesa Dozoru Kościelnego Antoniego Brudko.
Obok kościoła, po drugiej stronie drogi, znajduje się stara, drewniana plebania zbudowana w latach 1827-1828, kosztem parafian i Andrzeja hr. Zamoyskiego, pod kierunkiem ks. Szymona Banaszewskiego (zm. 1858 r.), proboszcza sadowieńskiego (1824-1832). Tuż przy niej stoi piętrowa, murowana plebania zbudowana w 1977 r. przez ks. Piotra Aleksandrowicza (1904-1981), ówczesnego proboszcza (1952-1981). Na posesji kościelnej ks. kan. Marian Zbieć, proboszcz sadowieński (1982-2003) wzniósł w latach 2002-2003 nowy budynek parafialny, który został poświęcony 27 grudnia 2003 r. przez bp. Antoniego P. Dydycza. Po drugiej stronie kościoła stoi dom parafialny, który został wzniesiony w latach 1942-1943 pod kierunkiem ks. Józefa Makarewicza (prob. 1925-1952). Obecnie mieszkają w nim księża wikariusze.
Kaplice:
– Kołodziąż – kaplica dojazdowa murowana pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy, zbudowana w latach 1985-1986 staraniem ks. kan. Mariana Zbiecia. Jej projekt wykonał inż. Wiesław Ratajski z Węgrowa. 4 czerwca1986 r. została poświęcona przez bp. Jana Mazura.
– Mrozowa Wola (dawniej Ugoszcz oraz Mros Nowa) – kaplica dojazdowa pw. Chrystusa Miłosiernego, zbudowana w latach 1991-1992 staraniem ks. kan. Mariana Zbiecia. Projekt wykonał inż. Wiesław Ratajski z Węgrowa. Jej poświęcenia dokonał 13 czerwca 1992 r. Władysław Jędruszuk (1918-1994), biskup drohiczyński (1991-1994).
– Zarzetka – kaplica dojazdowa, murowana pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, zbudowana w latach 1983-1984 staraniem ks. kan. Mariana Zbiecia. Projekt wykonał inż. Wiesław Ratajski z Węgrowa. Jej poświęcenia dokonał 28 czerwca 1984 r. bp Wacław Skomorucha (1915-2001), biskup tytularny Zoara (21.11.1962), sufragan siedlecki, czyli podlaski (1962-1992).
Porządek Mszy św.:
Niedziele i święta:
- kościół parafialny: 8:00, 9:30, 11:00, 18:00 (czas zimowy 17:00); kaplica w Kołodziążu: 11:30; kaplica w Mrozowej Woli: 12:30; kaplica w Zarzetce: 12:30
Święta niebędące dniami wolnymi od pracy:
- kościół parafialny: 9:30, 18:00 (czas zimowy 17:00)
Dni powszednie:
- 7:00, 18:00 (czas zimowy 17:00)
Odpust w parafii: 24 czerwca – uroczystość Narodzenia św. Jana Chrzciciela
Nabożeństwo adoracyjne: przed III Niedzielą Adwentu
Księgi metrykalne:
Księgi Chrztów: od 1643 r.
Księgi Małżeństw: od 1755 r.
Księgi Zmarłych: od 1755 r.
Po drugie: dalsze dzieje parafii na stronie www.niedziela.pl wg p. Wiesława Rogali:
W latach 1931-32 zbudowano parkan otaczający cmentarz. W tych też latach zakupiono dodatkową ziemię na jego powiększenie. W 1936 r. z okazji 25-lecia kapłaństwa proboszcza ks. Józefa Makarewicza wierni zakupili do ołtarza głównego obraz przedstawiający Chrzest Chrystusa, malowany na płótnie, w stylu barokowym.
W 1939 r., w czasie wojny majątek kościelny uległ zniszczeniu. Uszkodzony został dach na kościele, wybitych zostało kilkaset szyb. Spalony został wikariat i budynki gospodarcze. Straty były usuwane przez wiele lat. Już w 1942 r. zbudowano nowy wikariat. W tym celu zakupiono budynek drewniany w Płatkownicy, który przewieziono do Sadownego. W 1945 r. zbudowano stodołę i oborę plebańską. Po śmierci ks. Józefa Makarewicza obowiązki proboszcza w parafii Sadowne objął od kwietnia 1952 r. ks. Piotr Aleksandrowicz, który swoją działalność duszpasterską i gospodarczą prowadził przez 27 lat. Podczas jego wieloletniej pracy do kościoła zakupiono duży dzwon o wadze 550 kg, który zawieszono na wieży.
Wielkim osiągnięciem było założenie oświetlenia elektrycznego w 1954 r.
Światło wytwarzał zakupiony agregat umieszczony w budyneczku przy parkanie kościelnym. Umożliwiło to założenie żyrandoli, kinkietów i świeczników na bocznych ścianach. Zainstalowano światło na głównym ołtarzu oraz założono głośniki. To zmieniło znacznie wystrój świątyni.
Zadbano również o otoczenie. W 1955 r. urządzono skwerek przed kościołem, gdzie posadzono ozdobne drzewka i krzewy oraz ogrodzono go płotem żerdziowym. W tym roku również przeprowadzono remont wież. Zdjęto dachówkę, wieże pokryto blachą i pomalowano minią. Prace remontowe wykonywane były przy pomocy zbudowanych rusztowań.
Edward Sówka – nauczyciel z Sadownego, wymalował obraz Matki Bożej Częstochowskiej Królowej Polski, który oprawiono w złocone ramy i zawieszono w kościele.
A. Deoniziak wykonał stylowe gotyckie ławki. W 1958 r. kościół i plebanię podłączono do ogólnej sieci elektrycznej. W 1959 r. F. Maksymiuk wykonał w stylu gotyckim boczny ołtarz św. Kazimierza. Ten sam artysta wykonał w tym samym stylu ambonę oraz dwa konfesjonały. Pod koniec 1977 r. została zbudowana nowa murowana plebania.
W tym czasie nastąpiły zmiany w zarządzaniu kościołem. Na prośbę ks. Piotra Aleksandrowicza – ówczesnego proboszcza – Ksiądz Biskup powołał ks. Mariana Zbiecia na stanowisko nowego proboszcza w Sadownem, z dniem 1 sierpnia 1979 r. Już we wrześniu zakupił 1 ha 25 arów gruntu na powiększenie cmentarza, który został ogrodzony murowanym parkanem.
W 1980 r. zadbano o wygląd wewnętrzny kościoła. Całą świątynię pomalowano farbą klejową i olejną. Założono nowe urządzenia nagłaśniające. W tym roku również posesję plebanii ogrodzono metalowym płotem. Z innych bardzo ważnych prac jakie zostały wykonane w tym roku, to remont kapitalny organów. Jest to zabytek wysokiej klasy, który został zakupiony jeszcze do drugiego kościoła w 1850 r. w Płockiej Fabryce Organów. Ponadto: odrestaurowano i pozłocono główny ołtarz i wykonano elewację plebanii.
W 1982 r. zakupiono plac pod budowę kaplicy w Zarzetce. Budowę razem z ogrodzeniem ukończono w 1983 r. W latach 1985-86 zbudowano murowaną kaplicę w Kołodziążu. Początkowo Msze św. dla wiernych kilku wsi były odprawiane w domu prywatnym.
W 1985 r. wierni parafii Sadowne ufundowali dwa dzwony: jeden o wadze 450 kg nosi nazwę „Maryja”, drugi o wadze 250 kg – ” Kazimierz”. Dzwony zawieszono w dzwonnicy o konstrukcji żelaznej przy parkanie kościelnym. Przy udziale wiernych i samorządu gminnego w Sadownem zbudowano drogę asfaltową obok kościoła do cmentarza oraz doprowadzono do kościoła nową linię elektryczną. Drugi raz pomalowano farbą okrętową dach na kościele. Zagospodarowano otoczenie kościoła, budując chodniki. Skwerek ogrodzono siatką. Ogrodzenie to ma chronić krzewy przed zniszczeniem.
W latach 1991-93 zbudowano trzecią kaplicę w Mrozowej Woli i ogrodzono ją pięknym, stylowym parkanem. W roku 1997 dokonano krycia kościoła blachą miedzianą. Założono centralne ogrzewanie na plebanii. Wykonano również ocieplenie tego budynku, okładając go styropianem i pokrywając zaprawą terrazytową.
Z najważniejszych prac, jakie wykonano w 1999 r., to: malowanie wnętrza kościoła farbą emulsyjną i olejną; odnowienie wszystkich żyrandoli i kinkietów; pozłocenie ołtarza bocznego, obrazów Drogi Krzyżowej, stylowej ambony i chrzcielnicy.
W 2001 r. przeprowadza się m.in. remont wież kościelnych i umocowanie krzyży na tych wieżach. Dla ożywienia i przypomnienia wiernym pieśni kościelnych: wielkopostnych, wielkanocnych, adwentowych, kolęd i innych melodii zostały zainstalowane na wieży kościelnej tzw. kuranty, które wydzwaniają godziny i melodie całego roku kościelnego. Kuranty przypominają wiernym o potrzebie modlitwy w różnych porach dnia. Kuranty założono w marcu 2001 r. Urządzenie to wykonała firma z Białegostoku. Jest to aparatura niemiecka wysokiej klasy.
Ważnym wydarzeniem dla Kościoła w kraju i w naszej parafii w 1990 r. był powrót religii do szkół. Dotychczas dzieci uczyły się w punktach katechetycznych, które mieściły się w domach prywatnych.
Rok 1992 zapisał się w historii Kościoła w Polsce ustanowieniem nowych struktur administracyjnych. Zostały utworzone nowe diecezje i metropolie. Powstało 13 nowych diecezji. Z diecezji siedleckiej dekanaty: węgrowski, sokołowski, sterdyński oraz część dekanatu liwskiego i łosickiego weszły w skład diecezji drohiczyńskiej. Parafia Sadowne została również włączona do tej diecezji. W 1995 r. dokonano podziału dekanatu węgrowskiego. Powstał dekanat w Łochowie, do którego włączono parafie: Budziska, Jeżyska, Ogrodniki, Ostrówek, Kamionna, Prostyń i Sadowne.
Wielkim wydarzeniem duchowym dla parafii w 1959 r. było nawiedzenie Matki Bożej Częstochowskiej w obrazie poświęconym przez Papieża. W 1980 r. odbyło się nawiedzenie Matki Bożej w Kopii Cudownego Obrazu Kodeńskiego, który w roku jubileuszowym z okazji 350-lecia pobytu w Kodniu nawiedził parafię Sadowne. Rok 1995 upłynął również pod znakiem nawiedzenia parafii przez kopię Jasnogórskiego Obrazu Matki Bożej, który przybył z Prostyni. Na uwagę zasługuje również wizytacja kanoniczna w parafii Sadowne przeprowadzona w dniach 21-23 kwietnia 1997 r. przez bp. Antoniego Dydycza, który odwiedził 11 szkół na terenie parafii, Urząd Gminy i Ośrodek Zdrowia. Przypadł i mnie zaszczyt witania i goszczenia Księdza Biskupa w Szkole Podstawowej w Szynkarzyźnie, w której razem z żoną pracowałem.
Innym ważnym przeżyciem dla parafii Sadowne w historii nowego kościoła były misje św. Wszystkie one przyniosły ogromne przeżycia wiernym i pogłębiły ich życie duchowe. Wiadomo z zapisów parafialnych, że pierwsze misje odbyły się już w 1919 r.
Ostatnie misje odbyły się w dniach od 9 do 16 maja 1999 r. – w roku VII pielgrzymki Papieża Polaka Jana Pawła II do Polski i do diecezji drohiczyńskiej. Misje tego roku były duchowym przygotowaniem do Roku Jubileuszowego – 2000.
Dzień 24 czerwca 2001 r. był w parafii Sadowne dniem szczególnym. W tym dniu odbyły się uroczystości dziękczynne za beatyfikację ks. Edwarda Grzymały, który urodził się w Kołodziążu 29 września 1906 r. Ochrzczony został w kościele św. Jana Chrzciciela w Sadownem dnia 30 września 1906 r. Został ogłoszony błogosławionym wraz ze 107 Męczennikami podczas pielgrzymki Papieża Jana Pawła II do Polski w dniu 13 czerwca 1999 r. Uroczystości kościelne prowadził bp Antoni Dydycz, który odprawił Mszę św., wygłosił homilię i poświęcił obraz bł. ks. Edwarda Grzymały. Obraz został przekazany na ręce ks. Mariana Zbiecia – proboszcza parafii, który w tym dniu obchodził jubileusz 45-lecia kapłaństwa. Obchody te były poprzedzone uroczystościami odpustowymi z racji, że kościół w Sadownem jest pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela.
I po trzecie: wszyscy wiemy i widzimy – proboszczem jest ks. Antoni Kunicki, wikariuszami: ks. Piotr Pędzich i ks. Krzysztof Rzepczyński, pomocą służy też emerytowany proboszcz parafii ks. Stanisław Wojciechowski. W kościele i obok nastąpiło trochę zmian, odrestaurowany przykościelny skwerek, nowe pomniki i ostatnio w dniach 8 – 14 września 2024 roku – Misje Święte oraz 15 września br. masz św. jubileuszowa pod przewodnictwem ks. bpa Piotra Sawczuka.
Zobaczmy obecne czasy na małym pokazie fotografii w naszej Galerii>>>
Warto też poczytać fragmenty maszynopisu SADOWIEŃSKIE OBRAZY – Zebrane wspomnienia z dawnego i bliższego życia Sadownego i okolic, autor Edward Sówka – SADOWNE 1970, zawierających informacje na temat sadowieńskiej parafii:
http://info.sadowne.pl/?p=5986 – Relikty dawnej przeszłości I
http://info.sadowne.pl/?p=6044 – Relikty dawnej przeszłości II
http://info.sadowne.pl/?p=6098 – Relikty dawnej przeszłości III
http://info.sadowne.pl/?p=6180 – Relikty dawnej przeszłości IV
http://info.sadowne.pl/?p=6256 – Relikty dawnej przeszłości V
Tekst/foto: Sławek Chyliński
Źródła:
https://drohiczynska.pl/parafie/sadowne-parafia-sw-jana-chrzciciela/
http://www.niedziela.pl/artykul/39843/nd/Zarys-historii-parafii-pw-sw-Jana
