Dlaczego 500-lecie?

Źródła historyczne nie powiedzą nam zbyt wiele na temat powstania naszej miejscowości.

Możemy w tej kwestii posiłkować się materiałami już wcześniej opracowanymi przez naszych rodzimych historyków i autorów prozy pisanej o dziejach Sadownego. Pan Adam Stankiewicz i Pan Tomasz Szczechura w swoich książkach dość dokładnie i na podstawie dostępnych archiwów opisują rozwój osadnictwa na ziemi sadowieńskiej, a więc zacytujmy niektóre fragmenty ich prac.

Po założeniu w 1514 roku Sadownego, zlokalizowanego w centrum regionu, Kapituła stworzyła tu parafię. Biskup płocki ks. Rafał Leszczyński w 1524 roku wydał zgodę na jej erygowanie /początkowo dla czterech wsi – Sadowne, Rażny, Kołodziąż i Mrozowa Wola/. Utworzenie parafii przybliżyło posługi religijne wiernym mieszkającym na terenie dóbr. Kapituła wyposażyła parafię – przydzielając dla proboszcza 4 włóki ziemi. Na tej ziemi proboszcz osadził chłopów i założył niewielki folwark /na terenie dóbr działały w II połowie XVI wieku cztery folwarki założone przez Kapitułę w Rażnach, Kołodziążu, Mrozowej Woli i Brzózce/. Po założeniu parafii Sadowne zaczął kształtować się centralny ośrodek administracyjny dla pozostałych wsi. (wg „Dzieje wsi Rażny”, A. Stankiewicz, Warszawa 2006).

W książce „Nad Bugiem, Ugoszczą, Wilączą” Pan Tomasz Szczechura opisuje okres tworzenia pierwszych miejscowości nad Bugiem i na terenach ówczesnej Puszczy Kamienieckiej:

W roku 1425 Rażny znajdowały się w samym sercu puszczy, która po obu brzegach Bugu rozciągała się wkoło nich na wiele kilometrów /od roku 1434 – przez ponad 350 lat – stanowiły własność kapituły kościoła kolegiackiego św. Jana w Warszawie. Jedynie Morzyczyn i Płatkownica były wówczas własnością królewską./. W najbliższej okolicy było tylko jedno miasto, mianowicie Kamieniec, nieco dalej, aż nad Narwią, rozwijał się Pułtusk. Brok był małą mieściną; istniał w nim co prawda targ, ale osada nie miała jeszcze praw miejskich, tak samo nie były wtedy jeszcze miastami osiedla dalsze: Ostrów, Nur, Wyszków, Węgrów, Sokołów.

Bardzo wcześnie musiał rozwinąć się Kołodziąż mimo, że o nim z wieku XV nie mamy żadnej wiadomości; od razu dowiadujemy się, że to już duże osiedle.

Sadowne również było wsią nową, założoną „na surowym korzeniu”. Umowa z wójtem tej wsi zawarta została w 1514 r., osadnicy zaś otrzymali „wolę” na lat 20 dokumentem wystawionym przez ks. Z. Roskowskiego w 1519 r., wsią nową była Mrozowa Wola, w dokumentach początkowo nazywana po prostu Mróz. Założycielem jej i wójtem był Stanisław Mróz, od niego też wzięła nazwę. Wieś założona została obok osiedla istniejącego dawniej, zwanego Ugoszcz, które też z czasem pochłonęła… W Mrozowej Woli ks. Z. Roskowski założył młyn spiętrzając wodę strugi Ugoszczy oraz wybudował sobie obronny dom. Od tego księżego gospodarstwa i domostwa poszła nazwa Księżyzna…

Mamy nadzieję, że prowadzony aktualnie przez Gminny Ośrodek Kultury w Sadownem projekt pn. „Faksymile – odkrywamy dawne Sadowne” dostarczy nam nowych danych na temat rozwoju regionu sadowieńskiego. Będziemy o tym informować na łamach naszego Portalu.

Tekst: sch

Źródła:

„Nad Bugiem, Ugoszczą, Wilączą”, Tomasz Szczechura, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1967 (pozycja książkowa dostępna w zbiorach Gminnej Biblioteki Publicznej w Sadownem)

„Dzieje wsi Rażny”, Adam Stankiewicz, Warszawa 2006 (pozycja książkowa dostępna w zbiorach Gminnej Biblioteki Publicznej w Sadownem)

www.geohistoria.pl