W Sadownem odsłonięto pomnik
26 stycznia 2025 roku na sadowieńskim cmentarzu parafialnym odsłonięto pomnik ku czci powstańców styczniowych pochodzących z terenu gminy Sadowne.
Uroczystość zaszczycili swoją obecnością:
– Maria Koc – Poseł na Sejm RP
– Maciej Górski – Senator RP
– Mariusz Rukat – Pełnomocnik Marszałka Województwa Mazowieckiego ds. inwestycyjno – gospodarczych, reprezentujący Marszałka Województwa Mazowieckiego Adama Struzika
– Marek Renik – Wicestarosta Węgrowski
– insp. Mariusz Okulus – Komendant Powiatowy Policji w Węgrowie
– podkom. Monika Kędziora – Komendant Komisariatu Policji w Łochowie
– Jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej z terenu gminy: OSP Sadowne, Sokółka, Zalesie, Szynkarzyzna, Wilczogęby, Morzyczyn Włóki i Morzyczyn Włościański
– Tomasz Szymanik – Przewodniczący Rady Gminy Sadowne wraz z radnymi
– Dyrektorzy i pracownicy szkół z terenu gminy
– Kierownicy i dyrektorzy gminnych jednostek organizacyjnych
– Tadeusz Adamski – projektant pomnika oraz Bartosz Spaulenok, Firma SPAULENOK STONE – wykonawca pomnika
– Koło Łowieckie św. Huberta, Bractwo Kurkowe, 123 Drużyna Harcerska „Włóczykije”, media
– Kompania Honorowa Wojska Polskiego, którą wystawiła 23. Baza Lotnictwa Taktycznego z Mińska Mazowieckiego (Dowódca Kompani Honorowej – podporucznik Jakub Bekasiński, Dowódca Pocztu Sztandarowego – podporucznik Kamil Pisarek, Dowódca Posterunku Honorowego – kapral Dawid Rudnicki, odczytanie Apelu poległych – podporucznik Radosław Sobolewski)
– goście oraz mieszkańcy gminy Sadowne.
Uroczystość rozpoczęła msza św. w kościele parafialnym w Sadownem, którą koncelebrowali: ks. proboszcz Antoni Kunicki i ks. kanonik Stanisław Wojciechowski. Tego dnia podczas mszy św. odbył się też chrzest „malutkiego parafianina” – pamiętna uroczystość rodzinna, bo w obecności tylu znamienitych gości i pocztów sztandarowych.
Na początku mszy św. głos zabrał Krzysztof Kądziela – lokalny historyk, jeden z członków Komitetu Organizacyjnego obchodów 160. rocznicy Powstania Styczniowego – pozostali członkowie Komitetu to: Sławomir Akonom, Emil Filipiak, Waldemar Cyran, Dorota Gałązka, Ryszard Warda i Ewa Piórkowska (Komitet powstał 2 lata temu i jednym z jego pomysłów była budowa pomnika ku czci powstańców styczniowych). Krzysztof Kądziela w kilku słowach opowiedział o przebiegu Powstania Styczniowego oraz jego uczestnikach pochodzących z terenu gminy Sadowne:
„Powstanie Styczniowe było największym i najdłużej trwającym polskim powstaniem narodowym, z którym Sadowne i okolice ma również wiele wspólnego poprzez osoby oraz zdarzenia związane z tym fragmentem walk o niepodległość. Dziś spotykamy się, aby wspomnieć oraz oddać hołd bohaterom Powstania Styczniowego, pochodzących z terenu gminy Sadowne.
Według przekazów lokalnej społeczności na sadowieńskiej nekropolii pochowano trzech powstańców 1863 roku. W wyniku podjętej kwerendy w archiwach i księgach parafialnych, ustalono nazwiska powstańców: Stanisława Kamińskiego oraz Tomasza Ogonowskiego. Nazwiska trzeciego, Jana Mućka, nie potwierdzono dokumentami.
Ze wspomnień mieszkańców gminy Sadowne wynika, że historyczny nagrobek tych powstańców położony był w najwyżej zlokalizowanym miejscu cmentarza i wyróżniał się mogiłą ziemną z trzema drewnianymi, dębowymi krzyżami.
Źródła historyczne przechowują pamięć o jeszcze jednym powstańcu styczniowym – Tomaszu Szczurowskim, który został pochowany na cmentarzu w Zuzeli. Tomasza Szczurowskiego prawdopodobnie łączyły więzy rodzinne z pierwszym wójtem gminy Sadowne Antonim Szczurowskim.
Bohaterowie dzisiejszego upamiętnienia – Jan Mućk, Stanisław Kamiński oraz Tomasz Ogonowski – byli członkami oddziału powstańczego Ignacego Mystkowskiego, brali udział w bitwach z wojskiem carskim 4 maja 1863 roku pod ostrowskim Stokiem oraz 13 maja 1863 roku pod Kietlanką. W bitwie pod Kietlanką poległ dowódca Ignacy Mystkowski, a Stanisław Kamiński został ranny w lewą nogę. Wcześniej jednak, w styczniu, mały oddział Mystkowskiego zdobył stację Łochów, rozbrajając 11. carskich oficerów.
Tomasz Szczurowski był łącznikiem w kilkusetosobowym oddziale Ludwika Lutyńskiego. Został powstańcem w wieku zaledwie 14. lat. Brał udział w bitwie z Rosjanami 3 czerwca 1863 roku pod Nagoszewem.
Na terenie gminy Sadowne nie toczyły się znaczne bitwy, ale między Rażnami, Zarzetką a Brzuzą znajdowała się baza jednego z walczących oddziałów, któremu mieszkańcy pomagali w różny sposób: kowal Andrzej Rostek z Ociętego przekuwał kosy na broń dla chłopów-powstańców. Zasłona był łącznikiem, a inni mieszkańcy dawali schronienie i wyżywienie.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości powstańcy styczniowi cieszyli się ogromnym szacunkiem społecznym i szczególnym uznaniem II Rzeczypospolitej. Władze polskie zadbały o ich godny byt. W 1923 roku Stanisław Kamiński i Tomasz Szczurowski zostali awansowani na stopień podporucznika weterana. Obaj też rozporządzeniem z 8 listopada 1930 roku odznaczeni zostali Medalem Niepodległości przez Prezydenta R.P. Ignacego Mościckiego i Prezesa Rady Ministrów Józefa Piłsudskiego.
W listopadzie 2024 roku, dzięki środkom z budżetu Województwa Mazowieckiego i Gminy Sadowne, wybudowano na cmentarzu w Sadownem nowy pomnik nagrobny pamięci spoczywających w nim Powstańców Styczniowych, pochodzących z terenu gminy Sadowne, walczących w Powstaniu 1863 roku – Stanisława Kamińskiego, Tomasza Ogonowskiego oraz nieznanego nazwiska. Miejsce usytuowania pomnika jest zlokalizowane w miejscu wcześniejszego usytuowania grobu Powstańców – trzech dębowych krzyży.”
Po zakończeniu mszy św., odbył się przemarsz Kompanii Honorowej Wojska Polskiego, pocztów sztandarowych i uczestników uroczystości na cmentarz parafialny w Sadownem. Tu dalszą część uroczystości poprowadził Marcin Gręda – Zastępca Wójta Gminy Sadowne. Po odśpiewaniu hymnu państwowego i powitaniu gości, głos zabrał Wójt Gminy Sadowne Waldemar Cyran. Następnie odsłonięto pomnik – dokonali tego: Maria Koc, Maciej Górski, Mariusz Rukat, Waldemar Cyran, ks. Antoni Kunicki i Krzysztof Kądziela. Proboszcz ks. Antoni Kunicki dokonał poświęcenia pomnika.
Po odczytaniu przez Zastępcę Wójta listu przesłanego przez Ministra Obrony Narodowej Władysława Kosiniaka – Kamysza, głos zabrali: Maria Koc – Poseł na Sejm RP, Maciej Górski – Senator RP, Mariusz Rukat – Pełnomocnik Marszałka Województwa Mazowieckiego, który odczytał również list od Marszałka Adama Struzika oraz Marek Renik – Wicestarosta Węgrowski.
Na zakończenie uroczystości odbył się Apel Poległych, który odczytał podporucznik Radosław Sobolewski, a Kompania Honorowa 23. Bazy Lotnictwa Taktycznego z Mińska Mazowieckiego wykonała Salwę Honorową.
Po złożeniu kwiatów pod pomnikiem przez przybyłe delegacje i odprowadzeniu sztandarów, uroczystość zakończono.
Tekst/foto: Sławek Chyliński
