Dwudziestolecie…
…międzywojenne.
Dwudziestolecie międzywojenne zaznaczyło się pewnym postępem gospodarczym, był on jednak zbyt skromny i powolny. Podstawą pozostała gospodarka rolna.
Na miejscu wypalonych zagród wystawiono nowe, w niektórych wsiach zlikwidowano serwituty, został rozparcelowany folwark w Mrozowej Woli. W obawie przed przymusową parcelacją administracja dóbr, niegdyś Zamoyskich, później Elżbiety Kurnatowskiej, podjęła próbę wprowadzenia w folwarku kołodziążskim gospodarki uprzemysłowionej. Istniała tam zresztą od dawna gorzelnia.
Przemysł miał znaczenie tylko miejscowe. Istniały więc drobne warsztaty rzemieślnicze, małe młyny pracujące na potrzeby wsi okolicznych, niewielki tartak przy stacji w Sadownem. Rozdrobniony handel znajdował się w rękach prywatnych, głównie żydowskich…
Święto sadzenia drzew w Sadownem w 1927 r. – dzieci szkolne przed budynkiem szkoły powszechnej (dawniej mieścił się w niej sąd gminny). Dom spłonął we wrześniu 1939 r.
W dziedzinie komunikacji i łączności najważniejszym bodaj wydarzeniem było otwarcie w 1928 r. poczty w Sadownem. Kończyło to zbyt przedłużający się okres, kiedy woźny gminny, tzw. stójka, raz lub dwa razy w tygodniu wędrował do Łochowa, skąd przywoził w torbie pocztę dla całej gminy: przesyłki urzędowe, garść gazet, listy prywatne. Wszystko to potem sołtysi raz w tygodniu roznosili do swoich wsi. Otwarcie poczty stanowiło dla całego regionu zasadniczy przełom w łączności ze światem.
Stan dróg nie zmienił się poza tym, że odbudowano most na Bugu w Płatkownicy. Odbudowano również budynek na stacji kolejowej, której nazwa została zmieniona na Sadowne, zamiast dawniej Zieleniec.
Strażacy przy remizie w Wilczogębach
W 1921 r. przeprowadzono powszechny spis ludności… Okazało się, że w ciągu prawie stu lat ludność regionu sadowieńskiego wzrosła więcej niż trzykrotnie. Przybyły nowe, ludne wsie, rozwinęły się, aczkolwiek w mniejszym stopniu, wsie dawne. Poprawiły się warunki mieszkaniowe, bowiem przyrost budynków mieszkalnych był wyższy niż ludności. Rozrosło się szczególnie Sadowne, które stało się dużą, ludną osadą, rzeczywistym ośrodkiem dla całego regionu: liczba budynków mieszkalnych z 26 w 1822 r. powiększyła się do 178 w 1921 r. Tu znajdowały się: urząd gminny, duża szkoła, powstał cotygodniowy lokalny targ. Polacy w gminie Sadowne stanowili 82,2%, Niemców było 13,4%, a Żydów 5,1%.
Drugi powszechny spis ludności przeprowadzony został w roku 1931. W ciągu lat dziesięciu liczba ludności w gminie zwiększyła się o dalsze 11%. Gdy w 1921r. sama gmina Sadowne liczyła 6924 osób, spis z 1931 r. wykazał 7724 osoby.
Dożynki urządzone przez Koło Młodzieży Wiejskiej „Wici” w Wilczogębach w 1936 r.
Straż pożarna w Wilczogębach – 1937 r.Odzyskanie niepodległości usunęło przeszkody dla rozwoju życia społecznego i oświatowego. Z nowych możliwości skorzystała przede wszystkim młodzież. Powstawały więc koła młodzieży, ona też odgrywała główną rolę w strażach pożarnych, które zakładano z pilnych względów gospodarczych. I koła młodzieży, i straże pożarne prowadziły żywą działalność kulturalną, zazwyczaj były to najruchliwsze, jeśli nie jedyne organizacje społeczne. Organizowały więc amatorskie przedstawienia teatralne połączone z zabawami i loteriami fantowymi, z których dochody przeznaczano na cele społeczne. Prowadzone były dokształcające kursy wieczorowe, odbywały się spotkania i wycieczki. Do najaktywniejszych środowisk pod tym względem należały Sadowne, Wilczogęby i Kołodziąż.
Straż pożarna w Wilczogębach – 1937 r.
Mniej więcej około 1925 r. rozpoczęła się akcja tworzenia szkół wyżej zorganizowanych drogą łączenia szkół o jednym nauczycielu… Prócz Sadownego były widoki na założenie szkół o siedmiu klasach w Grabinach i Kołodziążu. Rozwój szkolnictwa został jednak zahamowany… Nie znalazły się również fundusze na budowę szkół. Mieściły się one w wynajętych izbach wiejskich, nie przystosowanych do tego celu, w dodatku rozproszonych, jak w Sadownem, w wielu punktach… W latach 1932-1933 rozpoczęto budowę szkoły w Sadownem… W 1934 r. oddany został do użytku parter w nowym budynku, w latach następnych piętro. Drugie piętro zostało nadbudowane podczas okupacji. Drewniany budynek szkolny wzniesiono też przed wojną w Grabinach.
Źródła:
Nad Bugiem Ugoszczą Wilączą, Tomasz Szczechura, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1967 (pozycja książkowa dostępna w zbiorach Gminnej Biblioteki Publicznej w Sadownem)
www.tpzs.republika.pl
