Na pamiątkę potomnym…
15 października 2017 roku w Sadownem odsłonięto odrestaurowany pomnik ku czci Tadeusza Kościuszki.
Sto lat temu, w 1917 roku – pod koniec I wojny światowej – mieszkańcy Sadownego postanowili oddać hołd wielkiemu Polakowi Tadeuszowi Kościuszce. Był to jeszcze czas zaborów, a więc pomysł zakrawał na bohaterstwo zwłaszcza, że zdecydowano wykorzystać do tego celu istniejący już od 1864 roku pomnik wdzięczności dla cara Aleksandra II za uwłaszczenie chłopów. Pomnik, zlokalizowany na przykościelnym skwerku, wyposażono w tablicę o treści: „Tadeuszowi Kościuszce w setną rocznicę 1817 – 1917 Rodacy”.
Co znaczył i znaczy dla nas Tadeusz Kościuszko? O nim w kilku słowach:
Tadeusz Kościuszko – Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej i przywódca ogólnonarodowego powstania – insurekcji kościuszkowskiej. Polski i amerykański generał, niezłomny bojownik w walkach o niepodległość. Pochodził ze średniej szlachty. Po ukończeniu szkoły średniej kształcił się w Szkole Rycerskiej, a następnie jako stypendysta wyjechał do Paryża. W 1774 roku w stopniu kapitana artylerii powrócił do kraju. Rok później wyjechał do Ameryki, by wziąć udział w walce o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Jako inżynier wojskowy fortyfikował Filadelfię i obozy amerykańskiej armii północnej. Jest też twórcą budynków szkoły wojskowej West Point. W październiku 1775 roku został mianowany przez Kongres pułkownikiem, a w 1783 r. mianowany został generałem brygady. W 1784 r. roku wrócił do Polski i osiadł w Siechnowicach. W 1789 r. powołany został do wojska polskiego w stopniu generała – majora. W 1792 roku w czasie wojny polsko–rosyjskiej walcząc w armii koronnej odznaczał się w bitwach pod Zielenicami, a zwłaszcza pod Dubienką. Po przystąpieniu Stanisława Augusta do Targowicy podał się do dymisji i wyjechał do Lipska. W 1793 r., z ramienia emigracji polskiej, udał się do Paryża, by uzyskać pomoc dla Polski od francuskiego rządu rewolucyjnego. Jego misja nie powiodła się. Przewidziany na przyszłego wodza powstania w Polsce, brał udział w pracach zaprzysiężenia powstańczego w latach 1793-1794. We wrześniu 1793 r., uznając brak możliwości zorganizowania skutecznego powstania narodowego, wyjechał do Włoch. Powrócił do Polski w marcu 1794 roku. Po ogłoszeniu insurekcji w Krakowie (24.III.1794 roku) Kościuszko objął władzę dyktatorską jako Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej. W czasie trwania walk stosował nową taktykę w zakresie współdziałania broni, starając się rekompensować niedostateczne uzbrojenie i wyszkolenie armii powstańczej. Wykazał duże umiejętności w zakresie fortyfikacji polowych. Rozbicie wojsk rosyjskich w bitwie pod Racławicami (4.IV.1794 r.) umożliwiło spokojniejsze organizowanie armii polskiej i pozyskanie chłopów. Dla zjednania wsi ogłosił dwa uniwersały (pod Winiarami 2.V 1794 i Połańcem 5.V 1794 roku) znoszące poddaństwo osobiste i ograniczające pańszczyznę. Po klęsce pod Maciejowicami (10.X.1794 r.) więziony w twierdzy pietropawłowskiej w Petersburgu. Zwolniony przez cara Pawła I w 1796 roku, po złożeniu przysięgi wierności carowi, w 1797 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych. W lipcu 1798 roku przybył do Paryża, gdzie współdziałał przy tworzeniu Legionów polskich. Sprzeciwiał się jednak wiązaniu sprawy polskiej z Napoleonem, któremu nie ufał. W 1799 roku brał udział w zakładaniu w kraju Towarzystwa Republikanów Polskich. Zmarł w Szwajcarii (w Solurze), gdzie spędził ostatnie lata swego życia. Ciało Kościuszki przewieziono w 1818 roku do Krakowa, gdzie spoczywa w kryptach królewskich obok ks. Józefa Poniatowskiego.
Z uwagi na to, iż „ząb czasu” naruszył pomnik, który „wita” w Sadownem przyjezdnych, władze Gminy Sadowne postanowiły odrestaurować go. Okazją ku temu były także obchody roku kościuszkowskiego, a datą odsłonięcia pomnika – 200-tna rocznica śmierci Tadeusza Kościuszki.
Jak postanowiono, tak zrobiono… Staraniem władz Gminy, we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej, na skwerku ponownie stanął pomnik w nowej szacie, a 15 października 2017 roku odbyły się uroczystości jego odsłonięcia i poświęcenia.
Rozpoczęła je Msza św. w miejscowym kościele, a tak doniosłemu wydarzeniu towarzyszyła obecność wielu znaczących gości i mieszkańców Gminy oraz Powiatu Węgrowskiego, pocztów sztandarowych gminnych szkół oraz OSP, w tym z gościnnym udziałem pocztu sztandarowego Szkoły Podstawowej im. Tadeusza Kościuszki w Maciejowicach. Uroczystości asystowali również harcerze z sadowieńskiej Drużyny „Włóczykije”, strzelcy z Jednostki Strzeleckiej 5001 im. Dywizjonu Huzarów Śmierci, a przy pomniku wartę pełniła młodzież z ZSP Sadowne w strojach kosynierów z powstania kościuszkowskiego. Oprawę muzyczną zapewniła orkiestra z Brańszczyka.
Pomnik odsłonięto, poświęcił go ks. Stanisław Wojciechowski – proboszcz Parafii p.w. Św. Jana Chrzciciela w Sadownem. Podczas uroczystości o życiu i zasługach T. Kościuszki opowiedział prowadzący imprezę p. Zbigniew Bocian – Sekretarz Gminy. Odczytano apel pamięci, a goście spotkania i przedstawiciele miejscowych instytucji podpisali przygotowany akt erekcyjny, który następnie osobiście wmurował u stóp pomnika Wójt Gminy Sadowne p. Waldemar Cyran. Wręczono też podziękowania osobom wspierającym pomysł i Gminę Sadowne.
Jak podają źródła, sto lat temu, w odsłonięciu pomnika Tadeusza Kościuszki wzięły udział setki mieszkańców Gminy Sadowne. 15 października 2017 roku mieszkańcy Naszej Gminy stanęli na wysokości zadania i również licznie oddali hołd wielkiemu bohaterowi.
Pomnik, nowy, odrestaurowany, stanął na pamiątkę potomnym i będzie przez kolejne lata… witał u progu Sadownego przybywających tu gości.
Tekst/foto: Sławek Chyliński
