Fakty na temat uzależnienia od alkoholu

Na temat każdego uzależnienia istnieje wiele faktów i mitów powielanych przez osoby uzależnione, jak i przez tych, którzy z osobami uzależnionymi mają do czynienia na co dzień.

W większości rodzin w Polsce znajdują się osoby, które są uzależnione od jakiejś substancji psychoaktywnej, najczęściej od alkoholu, bądź wykazują nałogowe zachowania związane z uzależnieniem od internetu, hazardu itp. Niestety wiedza na temat mechanizmów uzależnienia w naszym społeczeństwie jest nadal bardzo niewielka. Uzależnienia dotykają ludzi niezależnie od statusu społecznego, wykonywanego zawodu czy płci.

Spróbuję odpowiedzieć na kilka pytań, które być może pomogą zrozumieć funkcjonowanie osób uzależnionych i uświadomią, że uzależnienie to taka sama choroba jak inne i nieleczona może prowadzić do śmierci. W tekście wykorzystam alkohol jako przykład substancji uzależniającej.

1. Dlaczego jedni uzależniają się od alkoholu, a inni nie?

 Jak do tej pory nie udało się uzyskać jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Pomocne może być ustalenie: DLACZEGO ludzie sięgają po alkohol, jakie mają ku temu motywy, a jest ich naprawdę wiele.

Amerykański pisarz Jack London w jednej ze swoich książek pisał: „Pozostaje mi tylko w alkoholu szukać ukojenie, które przeklęta flacha zawsze obiecuje , ale którego nigdy nie daje”. Okazuje się więc, że ludzie piją dla zredukowania napięcia, poprawy własnej samooceny, obniżenia poczucia winy, dla lepszej zabawy, dla dodania sobie odwagi i dla wielu jeszcze innych powodów. Prawdopodobnie to, czy ktoś uzależni się od alkoholu, zależy od częstotliwości picia i od tego jaką alkohol zaczyna pełnić funkcję w życiu osoby pijącej. Ponadto wpływ na rozwój choroby alkoholowej mają uwarunkowania genetyczne, obyczaje i postawy społeczne, środowisko rodzinne, poziom dojrzałości emocjonalnej.

Jeżeli młody nieśmiały chłopak po wypiciu kilku piw nabiera odwagi i potrafi być duszą towarzystwa, to wówczas alkohol staje się dla niego drogą do sukcesu i akceptacji grupy. Alkohol wypełnił pewną lukę w jego życiu, zmniejszył jego kompleksy. Od chwili, gdy ten młody człowiek odkrył „czarodziejską” moc alkoholu,  już go nie opuści, będzie korzystał z jego mocy jak długo się da, nie patrząc na konsekwencje. Liczy się tylko tu i teraz, młodzi ludzie nie myślą o przyszłości, ważny jest dla nich dzień dzisiejszy.

Przykład młodego nieśmiałego chłopaka odzwierciedla w prosty sposób mechanizm działania uzależnienia od alkoholu. W ten sposób może działać każdy inny powód sięgania po alkohol: dobra zabawa, zapominanie o problemach, itp.

A co z tymi, którzy się nie uzależnili? Są to najczęściej ludzie, którzy znaleźli sobie inny sposób na rozładowanie napięcia, stresu, np. sport, pasja, hobby, zainteresowania. Dla nich alkohol nie jest ani lekarstwem na problemy, ani rozweselaczem. Nie zaspokaja żadnej z ich potrzeb, mają inne sposoby radzenia sobie w sytuacjach problemowych, nie wynieśli takiego wzoru życia z domu, oraz z wielu innych powodów nie wpadli w uzależnienie.

2. Jak rozwija się choroba alkoholowa?

Rozwój choroby alkoholowej przebiega w czterech fazach, które charakteryzują się określonymi objawami. U jednych choroba alkoholowa rozwija się dłużej, u innych krócej.

Faza pierwsza to faza picia towarzyskiego. W tym okresie kandydat na przyszłego alkoholika , częściej i szybciej niż inni zaczyna odkrywać, że alkohol jest dla niego bardzo atrakcyjny i dostarcza mu wiele przyjemności oraz zagłusza przykre emocje. Doznawana w takich sytuacjach ulga i satysfakcja jest znacznie większa niż u innych pijących, ponieważ osoba ta doświadcza silniejszych napięć i przykrości i nie potrafiła do tej pory sobie z nimi radzić. Na początku alkohol towarzyszy mu tylko okazjonalnie, ale następnie zaczyna poszukiwać go coraz częściej. Jego zdolność radzenia sobie w sytuacjach stresowych bez alkoholu maleje, co prowadzi do codziennego picia. W fazie tej zaczyna też wzrastać tolerancja na alkohol, ponieważ dla uzyskania pożądanego stanu ukojenia potrzebne są coraz większe dawki alkoholu.

Faza druga to faza ostrzegawcza. W tej fazie rozwoju uzależnienia od alkoholu osoba sama szuka okazji do picia, podczas spotkań towarzyskich, na których jest alkohol, inicjuje wypijanie „kolejek”, po wypiciu alkoholu ma lepszy nastrój, staje się „duszą towarzystwa”, upija się, zaczyna pić po kryjomu, nie potrzebuje już towarzystwa, pije łapczywie, często „klinuje”-pije na kaca, pojawiają się coraz częściej luki pamięciowe. „Urwane filmy” są charakterystyczne dla tej fazy uzależnienia. Pojawiają się nagle, człowiek bez utraty przytomności nie może sobie jednak przypomnieć swojego postępowania z poprzedniego dnia.

W fazie trzeciej, krytycznej, w pełni występuje zjawisko utraty kontroli, gdy człowiek zacznie pić, nic nie jest go w stanie powstrzymać przed stanem upojenia alkoholowego. Pojawia się w nim bardzo silne pragnienie alkoholu, odczuwane jako przymus fizyczny i często jest określane jako „głód alkoholowy”. Mimo tego może się jeszcze utrzymywać zdolność do okresowego powstrzymania się od wypicia pierwszego kieliszka. W fazie tej rozwija się już bardzo szeroki zestaw  objawów uzależnienia. Należą do nich przede wszystkim: samooszukiwanie i tworzenie racjonalnych wyjaśnień dla swojego picia, całkowita utrata kontroli nad piciem, wyrzuty sumienia czyli tzw. kac moralny, poważne zaniedbywanie pracy i kontaktów z bliskimi, konflikty małżeńskie, wzrost agresywności i konflikty z prawem, nieregularne odżywianie się, zaniedbywanie wyglądu zewnętrznego, zaburzenia popędu seksualnego i epizody zazdrości alkoholowej, picie ciągiem na przemian z okresami abstynencji dla poprawy zdrowia – udowadnianie silnej woli, składanie przysięg abstynencyjnych, np. w kościele, konieczność stałego uzupełniania alkoholu w organizmie.

Faza czwarta chroniczna pojawia się wraz z okresami wielodniowego picia, tzw. „ciągi picia”. Oprócz tego następuje spadek tolerancji na alkohol, sięganie po alkohole niekonsumpcyjne, np. denaturat, rozpad więzi rodzinnych, wynoszenie rzeczy z domu, kradzieże – w celu zdobycia alkoholu, degradacja zawodowa i społeczna, otępienie alkoholowe – wtórny analfabetyzm, alkohol staje się jedynym celem w życiu, psychozy alkoholowe – delirium, padaczka alkoholowa. Coraz częściej pojawiają się stany bezprzedmiotowego lęku oraz drżenie i wyraźne obniżenie sprawności motorycznej.

3. Jakie są objawy ostrzegawcze na które należy zwrócić uwagę?

•  Niebezpieczeństwo uzależnienia od alkoholu pojawia się w chwili, kiedy człowiek zauważa, że działanie alkoholu odpręża i daje ulgę, redukuje napięcie i niepokój, osłabia poczucie winy, ośmiela, ułatwia zaśnięcie czy pobudza do działania.
• Stopniowo osoba zagrożona uzależnieniem zaczyna poszukiwać, inicjować i organizować okazje do wypicia, pije z chciwością, wyprzedza kolejki, powtarzają się przypadki upicia, a także pije alkohol pomimo zaleceń lekarskich, sugerujących konieczność powstrzymania się od picia.
• Wkrótce zaczyna być dumna z tego, że może wypić większą niż uprzednio ilość alkoholu (tzw. mocna głowa świadcząca o wzroście tolerancji na alkohol), ale jednocześnie pojawia się niepokój spowodowany trudnościami w odtworzeniu wydarzeń, które miały miejsce podczas picia (urwane filmy).
• Osoba, która uprzednio piła tylko w sytuacjach towarzyskich zaczyna pić samotnie i do tego w ukryciu. Coraz częściej pojawiają się przypadki prowadzenia samochodu pod wpływem alkoholu.
• Osoba „wchodząca” w uzależnienie stara się unikać rozmów na temat swojego picia, a później reaguje gniewem, bądź agresją na sygnały sugerujące potrzebę ograniczenia picia oraz w sytuacjach utrudniających dostęp do alkoholu.
• Kiedy zaczyna się orientować , że jej picie różni się od picia innych osób, podejmuje ciche próby ograniczenia picia po to, aby udowodnić sobie i innym, że jeszcze posiada kontrolę nad piciem alkoholu.

Skąd my to znamy? Wiele osób, które mają w rodzinie osobę uzależnioną znają te zachowania z autopsji. To zadziwiające, jak ludzie zupełnie od siebie różni w sytuacji rozwoju choroby alkoholowej powielają te same zachowania. Uzależnienie od alkoholu rozwija się wg podanych wyżej faz i generalnie dotyczą one wszystkich uzależniających się ludzi w sposób bardzo podobny.

4. Po czym mogę poznać, że już jestem uzależniony od alkoholu albo jeszcze nie?

Alkohol u osób uzależnionych pełni jakąś ważną dla nich funkcję. Substancja ta w początkowej fazie picia wywarła na nich tak duże wrażenie i zaspokoiła jakąś niezaspokojoną do tej pory potrzebę, powodując u nich ogromną chęć powtarzania picia i kontaktowania się z alkoholem w sposób coraz częstszy. To prowadzi do uzależnienia. Osoby uzależnione najczęściej zaprzeczają swojemu uzależnieniu, jednak łatwo wskazać im objawy, które jednoznacznie wskazują na to, że są chore na chorobę alkoholową. W przypadku uzależnienia od alkoholu zaproponowano, aby rozpoznawać je wówczas, kiedy w okresie ostatniego roku stwierdzono obecność co najmniej trzech objawów z poniższej listy:

1. silną potrzebę („głód”) lub poczucie przymusu picia alkoholu,

2. świadomość mniejszej możliwości kontrolowania zachowań związanych z piciem alkoholu, tj. trudności w:

– powstrzymywaniu się od picia,

– kontrolowaniu długości picia,

– kontrolowaniu ilości wypijanego alkoholu;

3. obecność objawów abstynencyjnych na drugi dzień po napiciu się:

– bóle mięśni, brzucha, głowy,

– drżenie rąk lub całego ciała,

– pocenie się,

– chęć wypicia alkoholu,

– „suszenie” i „klinowanie”, wypicie alkoholu polepsza samopoczucie,

– nudności,

– problemy ze spaniem,

– lęki, rozdrażnienie,

– majaczenia,

– „kac moralny”.

4. zmiana tolerancji na alkohol, tzn. pojawienie się konieczności picia większych dawek alkoholu niż wcześniej w celu osiągnięcia efektu uzyskiwanego poprzednio za pomocą dawek mniejszych.

5. zaniedbywanie przyjemności i zainteresowań z powodu picia alkoholu.

6. picie alkoholu pomimo szkodliwych następstw (fizycznych, psychicznych i społecznych), o których wiadomo, że mają związek z piciem alkoholu.

Jeżeli ktoś po przeczytaniu powyższych objawów uzależnienia od alkoholu stwierdził obecność chociaż trzech z nich i ich regularne występowanie w ciągu ostatniego roku, może podejrzewać u siebie uzależnienie od alkoholu. Jednak właściwą diagnozę może postawić dopiero specjalista w poradni leczenie uzależnień.

Uzależnienie to choroba przewlekła, podstępnie rozwijająca się i mogąca prowadzić do śmierci. Dlatego tak ważne jest aby osoba uzależniona podjęła leczenie, zdecydowała się zawalczyć o siebie i swoich bliskich. Wyleczenie jest możliwe, ale decyzja o jego podjęciu zależy tylko od osoby uzależnionej. W walce z tą chorobą ogromnie pomocne jest wsparcie rodziny i wszystkich bliskich osób. Dlatego warto jest podjąć walkę z uzależnieniem dopóki się jeszcze tę rodzinę ma i można liczyć na jej pomoc.

Małgorzata Olton