W hołdzie Polakom ratującym Żydów
24 marca w Sadownem obchodzono Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.
Spotkanie w Gminnym Ośrodku Kultury w Sadownem rozpoczął powitaniem przybyłych Wójt Gminy Sadowne p. Waldemar Cyran. Wśród uczestników spotkania znajdowali się: p. Ewa Piórkowska – dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Sadownem, Zastępca Wójta Gminy p. Marcin Gręda, p. Małgorzata Koroś – dyrektor Szkoły Podstawowej im. bł. ks. Edwarda Grzymały w Sadownem wraz ze swoimi uczniami oraz harcerzami 123 Drużyny Harcerskiej „Włóczykije”, a także p. Krzysztof Kądziela – emerytowany nauczyciel i kustosz Muzeum Leśnictwa i Łowiectwa w Sadownem.
O programie „Zawołani po imieniu” Instytutu Pileckiego, wydobywającym z niepamięci historie Polaków, którzy za ratowanie Żydów od Zagłady zapłacili życiem własnym i swoich najbliższych, podczas spotkania opowiedział lokalny historyk i nauczyciel p. Sławomir Akonom. Przypomniał, iż 24 marca 2019 r., w Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, odsłonięto tablice upamiętniające zamordowanych mieszkańców gminy Sadowne oraz rodzinę Lubkiewiczów, a także omówił wystawę upamiętnień, prezentowaną właśnie w sali Gminnego Ośrodka Kultury.
Przypomnimy w tym miejscu, że już po raz szósty obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Święto zostało ustanowione przez Parlament w 2018 roku. Wybór daty nie był przypadkowy – 24 marca 1944 roku Niemcy zamordowali w miejscowości Markowa, na Podkarpaciu, rodzinę Ulmów: Wiktorię, będącą w stanie błogosławionym, Józefa, sześcioro ich dzieci oraz 8 Żydów, którzy znaleźli u nich schronienie.
Święto to ustanowiono ,,w hołdzie Obywatelom Polskim–bohaterom, którzy w akcie heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej, wierni najwyższym wartościom, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od zagłady, zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich oprawców” (Ustawa z 6 marca 2018 r.).
24 marca 2019 r., w Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, odsłonięto tablice upamiętniające zamordowanych mieszkańców gminy Sadowne oraz rodzinę Lubkiewiczów.
O tragizmie tego okresu i bestialstwie niemieckiego okupanta pisał nieżyjący już dyrektor sadowieńskiej szkoły p. Edward Sówka w swojej pracy „Sadowieńskie obrazy”. Opis okrucieństwa wobec mieszkających tu lub przybyłych Żydów, a także wydarzenia z udziałem rodziny Lubkiewiczów został zawarty w rozdziale: „Ludzie i szakale”: część I – http://info.sadowne.pl/?p=7215 i część II – http://info.sadowne.pl/?p=7279.
Część Polaków, która ratowała Żydów podczas wojny, otrzymała tytuł ,,Sprawiedliwego wśród Narodów Świata”. Tytuł ten przyznawany jest przez państwo Izrael (Instytut Yad Vashem) osobom za bezinteresowną pomoc Żydom podczas II wojny światowej. Na medalu wręczanym Sprawiedliwym widnieje sentencja ,,Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat”. Do tej pory tytuł ten otrzymało ponad 7000 Polaków. Ciągle przybywa kolejnych Sprawiedliwych.
Sprawiedliwymi z terenu naszej gminy są:
– Marianna, Leon i Stefan Lubkiewicz,
– Jadwiga Stankiewicz- Jóźwik,
– Janina Puszet (czasowo przebywająca w czasie wojny w Sokółce),
– Lucyna Radziejowska (czasowo przebywająca w czasie wojny w Płatkownicy).
Zainteresowanym proponuję również zapoznanie się z referatem wygłoszonym w 2014 roku podczas sesji popularno – naukowej w ZSP w Sadownem. Jego autorem jest ks. profesor Paweł Rytel – Andrianik, współautor książki „Polacy z okolic Treblinki ratujący Żydów”, zbierający świadectwa pomocy Polaków Żydom w czasie II wojny światowej – http://info.sadowne.pl/?p=6668.
Dzisiejsze, upamiętniające rocznicę spotkanie zakończył wspólny przemarsz do miejsc upamiętnień rodziny Lubkiewiczów i mieszkańców gminy Sadowne (przy ul. Mazowieckiej i na skwerku przy ul. Plac Kościelny) oraz złożenie kwiatów w hołdzie pomordowanym.
Pamiętamy o nich!
Tekst/foto: Sławek Chyliński
