Naszą historią jest też folklor

Jeśli mówimy o regionie sadowieńskim, to nie możemy pominąć jego folkloru i znaczącej roli zespołu ludowego „Sadowianki”.

W kolejnych artykułach postaramy się przedstawić Państwu historię tego znanego w okolicy i nie tylko… Zespołu – obecnie Zespołu Śpiewaczego SADOWIANKI.

Koło Gospodyń Wiejskich swoją działalność rozpoczęło jeszcze przed drugą wojna światową, jednak historia ta jest nieznana – nie ma żadnych informacji na temat jego przedwojennej działalności.

Koło na nowo zostało zorganizowane 23 września 1971 roku. Kołem Gospodyń Wiejskich opiekowało się Kółko Rolnicze oraz związki zawodowe rolników, później Spółdzielnia Kółek Rolniczych. Pierwsze zebranie organizacyjne odbyło się w lokalu klubu „Ruch” przy udziale instruktorki z Powiatowego Związku Kółek Rolniczych w Węgrowie Pani Róży Komudy. W zebraniu uczestniczyło czternaście członkiń, spośród których został wybrany zarząd. Przewodniczącą Zarządu Koła została wybrana Pani Janina Kądziela, zastępcą – Pani Halina Starzyńska, sekretarzem – Pani Irena Skwarek, członkiniami zarządu zostały: Pani Emilia Dąbrowska i Pani Janina Gołębiowska.

Początkowo Koło Gospodyń Wiejskich zajmowało się sprawami dotyczącymi hodowli zwierząt gospodarskich, prowadziło zapisy na kurczęta dla gospodyń z gminy Sadowne. Pierwszą działalność artystyczną rozpoczęło w roku 1972, dokładnie 8 marca, kiedy to dzień ten został ogłoszony na całym świecie Międzynarodowym Dniem Kobiet. Wtedy to Pani Janina Kądziela zorganizowała spotkanie kobiet z trzech wsi gminy Sadowne: Sadolesia, Płatkownicy i Sadownego. W  tym samym roku panie z Płatkownicy i Sadownego zorganizowały dożynki gminne. W protokole zebrania i planie działalności z 7 lutego 1973 roku zapisany jest wniosek Janiny Kądzieli o zorganizowaniu artystycznego zespołu ludowego. Od tego roku zespół działa samodzielnie.

8 marca 1973 roku zespół wystąpił z własnym programem we wsi Płatkownica, gdzie spotkały się władze wojewódzkie i mieszkańcy wsi w sprawie zatwierdzenia budowy zlewni mleka.

W sierpniu 1973 zespół KGW w Sadownem zorganizował samodzielnie dożynki gminne. Wystąpił w składzie dwunastu kobiet z własnym programem – przyśpiewkami odnoszącymi się do aktualnej sytuacji na wsi. W roku 1974, wzorem poprzedniego roku, zespół zorganizował Święto Kobiet – 8 marca oraz w miesiącu sierpniu dożynki gminne. Ponadto Koło Gospodyń Wiejskich w Sadownem organizowało w remizie strażackiej dochodowe wiejskie zabawy taneczne.

 W roku 1975 i 1976 zespół organizuje i prowadzi dożynki oraz bierze czynny udział w akademii z okazji święta ludowego (Zielonych Świątek).

Rok 1977 był rokiem przerwy w działalności  kulturalnej zespołu. Spowodowane było to remontem remizy strażackiej, gdzie odbywały się występy zespołu oraz zabawy taneczne. KGW wraz z władzami Spółdzielni Kółek Rolniczych w Sadownem zorganizowało wycieczkę krajoznawczą, w której wzięły udział  panie z trzech innych Kół Gospodyń Wiejskich tj. z Bojewa, Kołodziąża, Morzyczyna. Należy wspomnieć, ze KGW w Sadownem było inspiracją dla gospodyń z innych wsi gminy Sadowne do utworzenia takich organizacji we własnych wioskach. W rezultacie, w tamtym czasie koła gospodyń wiejskich powstały w wielu wsiach. Przy trzech z nich działały również zespoły ludowe: w Płatkownicy, Szynkarzyźnie i Zarzetce, które także występowały na uroczystościach gminnych.

11 czerwca 1978 roku zespół uświetnił bardzo ważne wydarzenie dla regionu sadowieńskiego, jakim było uroczyste otwarcie Muzeum Ziemi Sadowieńskiej. Zespół w siedemnastoosobowym składzie wystąpił z własnym programem, na treść którego składały się pieśni ludowe oraz poezja. Panie z zespołu charakteryzowały się ogromnym poczuciem humoru i wzięły także udział w zawodach sportowych. Wystartowały w dwóch konkursach: w rzucie lotką i w konkursie strzeleckim z kbks-u. W rzucie lotką zajęły pierwsze miejsce, a trzecie w strzelaniu.

W roku następnym święto ludowe zostało zorganizowane w Szynkarzyźnie, wiosce oddalonej o 9 kilometrów od miejscowości gminnej. Tradycją stało się już, że taka uroczystość nie mogłaby się odbyć bez zespołu z Sadownego.

W roku 1980 członkowie Koła Gospodyń Wiejskich podjęli inicjatywę i wystąpili z pismem do Naczelnika Gminy Sadowne w sprawie zakazu sprzedaży alkoholu w sklepie razem z innymi produktami spożywczymi oraz zakazem handlu alkoholu w miejscowym barze. Pod petycją podpisało się sześćdziesiąt osób.

Jak już zostało wspomniane, KGW organizowało imprezy dochodowe. W roku 1980 obyły się trzy zabawy bezalkoholowe. Za zarobione pieniądze zostały zakupione spódnice dla pań z zespołu.

Zespół 8 czerwca 1981 r. wystąpił z własnym programem w Zbiorczej Szkole Gminnej przy okazji nadania imienia szkole – marszałka sejmu Czesława Wycecha.

Rok później, w czasie stanu wojennego zespół nie występował publicznie, nie organizowano żadnych masowych imprez. Masowe imprezy i zgromadzenie w ówczesnym czasie były zabronione. KGW prowadziło swoją podstawową działalność. W roku 1983 zespół przygotowywał repertuar do występu na uroczystości obchodów święta ludowego w Morzyczynie. Pomimo, że program nie był „polityczny”, występ zespołu został odwołany bez wyraźnych powodów.

Zaczął się czas przełomowy dla zespołu. Do tej pory uświetniał on swoim śpiewem, recytacją i tzw. teatrzykami imprezy gminne. W roku 1984 zespół otrzymał  zaproszenie do udziału w przeglądzie zespołów ludowych w Żelechowie, w powiecie garwolińskim. Przegląd organizowało Centrum Kultury i Sztuki Województwa Siedleckiego, Wojewódzki Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Żelechowie oraz Garwoliński Ośrodek Kultury. Przegląd organizowany był w celu ocalenia od zapomnienia niektórych gatunków folkloru – zespoły w swoim programie powinny uwzględnić pieśni obrzędowe Bożonarodzeniowe oraz Wielkanocne, jak również pieśni obrzędowe weselne, żniwne, pogrzebowe, dożynkowe, kołysanki, ballady.

Członkowie zespołu czuli się zaszczyceni z powodu dostrzeżenia ich poza granicami gminy. Zaproszenie bardzo zmotywowało kobiety i zachęciło je do podjęcia dalszej, bardziej intensywnej pracy. Rozpoczęto gorączkowe przygotowania. Panie z zespołu z zapałem zabrały się do układania programu, doboru odpowiednich piosenek. Starały się, aby repertuar związany był z tradycją regionu. Na przegląd do Żelechowa pojechało czternaście pań (cztery nieobecne z powodu choroby) oraz jeden pan – Stanisław Klimek, grający na skrzypcach. Program występu konsultowany był z nauczycielami z Liceum Ogólnokształcącego w Sadownem.

Na przeglądzie w Żelechowie artystki ludowe zajęły II miejsce. W latach następnych osiągały same sukcesy – w roku 1985 i 1986 także zdobywały II miejsce.

W roku 1987 KGW w Sadownem skupiało 51 pań. 14 lutego odbyło się zebranie wyborcze zarządu Koła. Poprzedni rozwiązał się w 1986 r.

Wybrano nowy skład zarządu:

Przewodnicząca KGW – Pani Krystyna Rukat,

Zastępca przewodniczącej – Pani Halina Włodarczyk,

Sekretarz – Pani Bogumiła Wyrobek,

Skarbnik- Pani Krystyna Szczechura,

Członkinie zarządu – Pani Kazimiera Czajka i pani Bogumiła Danaj,

Pani Janina Kądziela została przewodniczącą Komisji Rewizyjnej.

W roku 1986 zespół przeprowadził 36 prób. W dniu 24 lutego w lokalu banku zorganizowano ostatkową degustację potraw.

Artystki tradycyjnie już uświetniły swoimi występami Święto Ludowe w Morzyczynie Włóki – 27 maja,  Święto Odrodzenia Polski w Sadownem – 22 lipca, dożynki – 20 września. Główna działalność koła skupiała się głównie wokół zespołu, na próbach oraz występach. W miarę możliwości i czasu koło prowadziło nadal zapisy na kurczęta oraz wypożyczało odpłatnie szatkownik do kapusty.

W 1987 r. zespół śpiewaczy wystąpił, jak co roku, w przeglądzie w Żelechowie – zdobył wyróżnienie i nagrodę pieniężną w wysokości 3000 zł. za przedstawienie piosenek: Jedzie, jedzie wesele, Matuś moja matuś,  Ach, po coś mnie moja mamo.

Po tych sukcesach KGW, z przewodniczącą Panią Krystyna Rukat, zwróciło się z prośbą do Wojewódzkiego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych o przyznanie dotacji na działalność zespołu śpiewaczego. Pieniądze te potrzebne były na dokupienie brakujących strojów dla członkiń zespołu oraz na pokrycie kosztów wyjazdu na eliminacje wojewódzkie i na inne wydatki związane z funkcjonowaniem zespołu. Dotacja został przyznana w kwocie 75000 zł. Zespół uzupełnił swoje stroje. Na ten cel przeznaczono kwotę 78138 zł. Sumę 3138 zł. KGW dołożyło z własnych zgromadzonych środków. Od początku istnienia zespołu panie występowały w jednolitym stroju. Pierwszy wspólny element to kretonowe spódnice. Drugim strojem obowiązujący w zespole był strój cygański.

W roku 1988 zespół uczestniczył w V Przeglądzie Zespołów i Solistów Ludowych 14-15 maja w Gręzowie. Przed występami zespół został zaproszony do Centrum Kultury w Siedlcach na konsultacje, których udzielał Konstanty Domagała.

VI Przegląd Zespołów i Solistów Ludowych w Siedlcach odbył się 6 i 7 maja 1989 r. – znowu sukces, zespół zajął III miejsce.

Panie z zespołu były bardzo związane ze sobą, uczestniczyły w uroczystościach rodzinnych swoich członków. 6 sierpnia 1989 r. Pani Janina Kądziela wraz ze swoim mężem Wacławem obchodzili pięćdziesiątą rocznicę ślubu – nie mogło zabraknąć wtedy koleżanek z zespołu.

Koleżanki z zespołu zaprosiła także Pani Halina Tomaszewska na uroczystość 50-lecia pożycia małżeńskiego.

12 września1993 roku Koło Gospodyń Wiejskich w Sadownem brało udział w Dożynkach Diecezjalnych w Miedznie. Na uroczystości występowały zespoły muzyczne, między innymi zespół KGW z Sadownego.

Koło Gospodyń Wiejskich dla swoich członków organizowało wyjazdy do teatru, wycieczki itp. imprezy kulturalno-rozrywkowe. Na Koncert Tercetu Egzotycznego w Ostrowi Mazowieckiej 7 września 1994 r. pojechało czterdzieści osób. 23 lutego 1996 roku czterdzieści trzy osoby z KGW w Sadownem wyjechało do Warszawy na występy światowej sławy Zespołu Pieśni i Tańca „Mazowsze” zorganizowanego w Sali Kongresowej PKiN. Bardzo ważnym i ogólnopolskim wydarzenie dla zespołu był udział w I Biesiadzie Weselnej w Węgrowie. KGW w festiwalu „Biesiada Weselna” zdobyło wyróżnienie.

W roku 1997 miało miejsce  jeszcze jedno wydarzenie znaczące dla zespołu, a mianowicie 25-lecie istnienia. 5 października w Sali OSP w Sadownem odbył się jubileuszowy występ.

W dokumentach dotyczących zespołu od tego momentu pojawia się nazwa zespołu „Sadowianki”.

Biesiada, to nie jedyny występ w Węgrowie. Panie zostały zaproszone do Węgrowskiego Ośrodka Kultury, aby swym występem uświetnić wystawę wieńców dożynkowych.

Sadowianki coraz częściej występowały poza swoją gminą, ale znalazły również czas aby organizować przedstawienia, widowiska dla swojej rodzimej publiczności.

9 sierpnia 1998 r. zaprezentowały program słowno muzyczny Przeżyjmy to jeszcze raz. W scenariuszu znalazły się piosenki weselne, obrzędy ludowe. Następne spotkanie z KGW w Sadownem i jego zespołem śpiewaczym odbyło się 10 stycznia 1999 roku, program dotyczył tradycji wigilijnej i bożonarodzeniowej.

W tym samym roku, 17 stycznia „Sadowianki” dostały nagrodę Starosty Powiatu Węgrowskiego za wieloletnią, ożywioną działalność, kultywowanie tradycji ludowych oraz poszukiwanie nowych form aktywności twórczej. Kolejną nagrodę zespół zdobył w Powiatowym Konkursie Chleba Wiejskiego i Ciast Tradycyjnych, wyróżnienie w Powiatowym Konkursie Wieńców Dożynkowych.

Od kilku lat KGW bierze udział w Powiatowym Przeglądzie Zespołów Kolędniczych. W roku 2000, podczas przeglądu „Sadowianki” zaprezentowały po raz pierwszy widowisko Święte Wieczory, w którym wystąpili dorośli członkowie zespołu oraz dzieci i młodzież. Ten scenariusz zaprezentowały również w Sali OSP w Sadownem 23 stycznia.

Źródło: „Rola folkloru w budowaniu świadomości historycznej na przykładzie zespołu ludowego Sadowianki”- praca licencjacka, Ewa Piórkowska, Warszawa 2009.